Hội thảo Quốc Gia về “Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý kiểm soát, kiểm toán nội bộ nhằm đảm bảo an toàn tại các Quỹ tín dụng nhân dân”

Ngày 04/11/2022, tại Học viện Ngân hàng, Cơ quan Thanh tra, giám sát Ngân hàng - NHNN Việt Nam, Ngân hàng Hợp tác xã, Học viện Ngân hàng và Hiệp hội Quỹ tín dụng nhân dân Việt Nam cùng phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học “Hoàn thiện khung pháp lý kiểm soát và kiểm toán nội bộ nhằm đảm bảo an toàn tại các Quỹ tín dụng nhân dân” dưới sự chủ trì của Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú.

Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo

Hội thảo có sự tham dự của đại diện Lãnh đạo các đơn vị thuộc NHNN, một số lãnh đạo NHNN chi nhánh tỉnh thành phố, Học viện Ngân hàng, Ngân hàng Hợp tác xã (Ngân hàng hợp tác), Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam, Hiệp hội Quỹ tín dụng nhân dân Việt Nam (Hiệp hội); Lãnh đạo một số Quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), các dự án nước ngoài đang hỗ trợ hệ thống QTDND…

Với góc nhìn đa chiều từ những người trực tiếp điều hành QTDND và các chuyên gia trong lĩnh vực này: từ việc trao đổi kinh nghiệm của những QTDND có quy mô hoạt động ngày càng phát triển bền vững và những QTDND đang gặp khó khăn trong quá trình hoạt động, đến những nhìn nhận đánh giá từ phía các cơ quan quản lý, từ góc độ của Ngân hàng Hợp tác xã, Bảo hiểm tiền gửi, các nhà khoa học và các chuyên gia trong, ngoài nước, Hội thảo đã mang lại những ý nghĩa thiết thực, cung cấp cái nhìn đầy đủ hơn về thực trạng hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ của các QTDND, đưa ra được những giải pháp phù hợp cho việc chỉnh sửa, hoàn thiện khung pháp lý về kiểm soát và kiểm toán nội bộ của các QTDND, góp phần thiết thực vào quá trình tái cơ cấu QTDND.

Vai trò công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ của các QTDND cần được nâng cao

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Trần Đăng Phi - Phó Chánh Thanh tra Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng nhận định: từ khi được thành lập và đi vào hoạt động năm 1993, các QTDND đã không ngừng lớn mạnh về quy mô và có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Đến tháng 30/9/2022, trên cả nước có 1.179 QTDND, với quy mô tổng tài sản hơn 166,7 nghìn tỷ đồng, chiếm hơn 1% tổng tài sản hệ thống TCTD. Hoạt động của QTDND đã góp phần nâng cao đời sống của thành viên và đặc biệt đóng góp ngày càng quan trọng cho công cuộc xóa đói, giảm nghèo tại khu vực nông nghiệp, nông thôn.

Ông Trần Đăng Phi - Phó Chánh Thanh tra Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng phát biểu tại Hội thảo

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đạt được, vẫn xuất hiện tình trạng một số QTDND vi phạm quy định pháp luật, hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro gây ảnh hưởng tới quyền lợi của người gửi tiền cũng như đời sống xã hội tại địa phương.

Để nâng cao chất lượng, an toàn tổ chức và hoạt động của hệ thống QTDND, NHNN đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách và có những biện pháp chấn chỉnh hoạt động, tăng cường công tác thanh tra, giám sát đối với các QTDND, trong đó đặc biệt nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát và kiểm toán nội bộ.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Nguyễn Quốc Cường - Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Hợp tác xã, Chủ tịch Hiệp hội QTDND cho rằng, để một tổ chức phát triển một cách bền vững thì cần thiết phải bao hàm 3 yếu tố: có nguồn tài chính thông suốt, nguồn nhân lực chất lượng cao và hệ thống quản trị điều hành, kiểm soát đầu vào hiệu quả. Thực chất hệ thống kiểm soát nội bộ là vấn đề hết sức quan trọng của công tác quản trị, điều hành. Thực tế, thời gian qua, các quy trình nghiệp vụ của QTDND được xây dựng ngày càng hoàn thiện. Trong đó, quy trình về kiểm soát, kiểm toán nội bộ đã được các QTDND xây dựng và thực hiện theo đúng hướng dẫn của NHNN trên cơ sở Thông tư số 44/2011/TT-NHNN, ngày 29/12/2011 quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (Thông tư số 44). Có thể thấy, các QTDND đã chú trọng đến việc bồi dưỡng nguồn nhân lực làm công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ và các cán bộ làm công việc này đã được cử đi đào tạo bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên.

Tuy nhiên, trước thực trạng vẫn còn một số QTDND chưa bám sát mục tiêu hoạt động, có biểu hiện chạy theo lợi nhuận, các quy chuẩn về kiểm soát, kiểm toán nội bộ chưa được coi trọng; quy chế, quy trình thủ tục và quan điểm lãnh đạo của QTDND về tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ vẫn còn khác nhau giữa các QTDND; hoặc có QTDND chưa bóc tách được các mảng nghiệp vụ này. Các cán bộ làm công tác chuyên môn kiểm soát, kiểm toán nội bộ thực hiện đồng thời ở nhiều vị trí…

Để hệ thống QTDND ngày càng phát triển ổn định và bền vững, ông Cường cho rằng, bên cạnh việc không ngừng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường sự hiểu biết pháp luật, rất cần thiết phải thiết lập một hệ thống kiểm soát, kiểm toán nội bộ hiệu quả, nhằm quản lý kiểm soát về rủi ro, nâng cao giá trị đạo đức nghề nghiệp và an toàn hoạt động của QTDND. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ hết sức quan trọng trong quá trình tái cơ cấu hệ thống QTDND.

Ông Nguyễn Quốc Cường - Chủ tịch HĐQT Ngân hàng Hợp tác, Chủ tịch Hiệp hội phát biểu tại Hội thảo

Trao đổi tại Hội thảo về những khó khăn trong việc thực hiện quy định về kiểm soát và kiểm toán nội bộ đối với các QTDND trên địa bàn, ông Trịnh Công Văn - Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh Sơn La cho biết, việc bố trí nguồn lực để tổ chức triển khai thực hiện đáp ứng đầy đủ các mục tiêu, yêu cầu, đặt ra đối với hệ thống kiểm soát và kiểm toán nội bộ theo quy định là rất khó khăn. Do quy mô hoạt động, năng lực tài chính, nhân sự của các Quỹ còn rất nhiều hạn chế so với các NHTM. Bên cạnh đó, công tác đào tạo bồi dưỡng thường xuyên cho nhân sự làm công tác này ở các Quỹ còn rất ít, phương tiện phục vụ nhân viên làm kiểm soát và kiểm toán nội bộ cũng không có nhiều. Ngoài ra, việc xây dựng các chính sách, quy chế nội bộ của Quỹ chưa đảm bảo đầy đủ, chưa cụ thể hóa các quy trình, mà đây là những công cụ để cán bộ làm kiểm soát, kiểm toán chiếu vào để đánh giá, phát hiện những vi phạm, trách nhiệm để từ đó đưa ra các kiến nghị, cảnh báo.

Từ thực tiễn tại quản lý các QTDND trên địa bàn, ông Trịnh Công Văn kiến nghị: (i) Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng tham mưu Thống đốc NHNN sớm ban hành Thông tư thay thế Thông tư số 44. Tuy nhiên, cần khảo sát thật kỹ, xem xét văn hóa từng vùng miền, xin ý kiến tham gia của các chuyên gia NHNN các tỉnh, thành phố trước khi ban hành; (ii) Hiệp hội QTDND, Ngân hàng Hợp tác xã hằng năm tổ chức lớp tập huấn về về kiểm soát, kiểm toán nội bộ, xây dựng những quy định, quy chế, văn bản mẫu liên quan đến hoạt động về kiểm soát, kiểm toán nội bộ để hướng dẫn tập huấn cho các QTDND.

Ông Trịnh Công Văn - Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh Sơn La trình bày tham luận tại Hội thảo

Tại Hội thảo, Ts. Nguyễn Thị Kim Thanh, Phó Tổng thư ký Hiệp hội cũng chia sẻ về Hướng chỉnh sửa quy định về hệ thống kiểm soát và kiểm toán nội bộ QTDND. Việc được ra các quy định về hệ thống KS & KTNB, trước hết phải bám sát Luật tổ chức tín dụng, yêu cầu về quản lý của NHNN, hạn chế rủi ro đạo đức, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu. Các quy định cần bám sát những cấu thành cơ bản của HTKS & KTNB theo tiêu chuẩn của COSO; Các quy định phải được cụ thể, dễ hiểu, dễ triển khai và phù hợp với quy mô hoạt động của QTDND. TS đề xuất đối với những quỹ nhỏ quy mô dưới 100 tỷ đồng tổng tài sản, không cần có kiểm toán nội bộ mà phát huy vai trò của kiểm soát nội bộ ở từng cấu phần. Đối với những quỹ còn lại, cần quy định về trình độ, năng lực của cán bộ làm công tác kiểm toán tại quỹ, kèm theo đó là mức lương để thu hút được nhân tài và thẩm quyền báo cáo của cán bộ kiểm toán, phải có trách nhiệm báo cáo trực tiếp với cơ quan quản lý một cách độc lập, sau khi đã có đề xuất, kiến nghị với lãnh đạo quỹ về những phát hiện sai sót trong quá trình thực hiện kiểm toán…

TS. Nguyễn Thị Kim Thanh - Phó Tổng thư ký Hiệp hội trình bày tham luận tại Hội thảo

Trình bày tham luận “Khoảng cách giữa quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ QTDND và thông lệ quốc tế - Một số đề xuất dưới góc độ nghiên cứu lý thuyết” tại Hội thảo, TS. Nguyễn Thị Minh Phương, Khoa Ngân hàng, Học viện Ngân hàng điểm ra những khoảng cách giữa Thông tư số 44 và các thông lệ quốc tế đồng thời đưa ra kiến nghị cần thiết phải thay đổi Thông tư số 44; tập trung làm rõ 5 cấu phần của hệ thống kiểm soát nội bộ gồm: Môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, hoạt động giám sát; làm rõ vai trò, nhiệm vụ của kiểm toán nội bộ; rà soát lại vai trò, vị trí nhiệm vụ, quyền hạn của các bộ phận.

TS. Nguyễn Thị Minh Phương, Khoa Ngân hàng, Học viện Ngân hàng trình bày tham luận tại Hội thảo

Trong bài tham luận của ông Vũ Đình Hoành - Chủ tịch HĐQT QTDND Thái Học, tỉnh Hải Dương, ông đưa ra đề xuất NHNN nên ban hành riêng Thông tư “quy định về hoạt động kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ đối với quỹ tín dụng nhân dân” thay thế Thông tư số 44; nên quy định Bộ phận kiểm toán nằm trong cấu phần, nhiệm vụ bắt buộc của Ban kiểm soát, các nhân viên làm công tác kiểm toán nội bộ phải là thành viên của Ban kiểm soát và do Trưởng Ban kiểm soát lựa chọn ra quyết định bổ nhiệm và điều hành; đồng thời Trưởng Ban kiểm soát phải là người chịu trách nhiệm về chất lượng của hoạt động kiểm soát và kiểm toán nội bộ, thường xuyên đánh giá và báo cáo về hoạt động kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ với Hội đồng quản trị và NHNN theo quy định.

Ông Vũ Đình Hoành - Chủ tịch HĐQT QTDND Thái Học, tỉnh Hải Dương trình bày tham luận tại Hội thảo

Với góc nhìn từ phía chuyên gia nước ngoài, Ông Claude Lafond, Giám đốc Dự án STEP và Bà Trần Minh Huyền - Chuyên gia tài chính ngân hàng Dự án STEP chia sẻ về “Mô hình của Tập đoàn Desjardins - Canada và bài học cho các QTDND Việt Nam về hệ thống kiểm soát và kiểm toán nội bộ”, qua đó để cải thiện hệ thống kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ tại QTDND Việt Nam cùng với một số kiến nghị đối với NHNN Việt Nam, Ngân hàng Hợp tác và Hiệp hội QTDND.

Ông Claude Lafond, Giám đốc Dự án STEP chia sẻ tại Hội thảo

Trong phiên thảo luận, Hội thảo đã được nghe ông Trương Quốc Thụ, Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh Lâm Đồng; Bà Vũ Ngọc Lan, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế - NHNN; Ông Vũ Ngọc Khuynh, Trưởng Ban Kiểm soát Ngân hàng Hợp tác và ông Phan Đức Tuấn, Chủ tịch Hội đồng quản trị QTDND Kim Chung, huyện Đông Anh, Hà Nội đánh giá thực trạng từ công tác thực tế về hoạt động kiểm soát, kiểm toán nội bộ ảnh hưởng đến hoạt động an toàn, hiệu quả của QTDND và đề xuất giải pháp. Trong phần đóng góp ý kiến của mình, Ông Vũ Ngọc Khuynh, Trưởng Ban Kiểm soát Ngân hàng Hợp tác đề xuất cần phải có giải pháp để tăng cường sự giám sát của các thành viên quỹ với hoạt động của QTDND, đây là vấn đề quan trọng để đảm bảo các quỹ đi đúng tôn chi mục đích.

Tiếp tục đảm bảo sự ổn định, an toàn và lành mạnh của các QTDND

Phát biểu kết luận Hội thảo, Phó Thống đốc Thường trực Đào Minh Tú cho rằng, công tác kiểm toán, kiểm soát nội bộ đối với các QTDND có vai trò và vị trí quan trọng. Thời gian qua, để đảm bảo an toàn hoạt động QTDND, NHNN đã tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, cùng với chính quyền địa phương quản lý về nhân sự, con người, tổ chức hoạt động của các QTDND. Tuy nhiên, công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ của các QTDND còn bộc lộ một số tồn tại, hạn chế. Vì vậy, ngay lúc này rất cần chấn chỉnh và nâng cao vai trò công tác này từ trong nội tại của các QTDND để hạn chế rủi ro, ngăn chặn được các tiêu cực, đảm bảo việc tuân thủ các quy định pháp luật.

Hiện nay, các QTDND đều có bộ phận kiểm soát tuy nhiên hoạt động chưa hiệu quả. Nhiều nơi cán bộ Quỹ đã nhận thức được tầm quan trọng của công tác kiểm soát, kiểm toán nội bộ nhưng năng lực còn yếu, hạn chế, không có nhiều cơ hội đào tạo. Phó Thống đốc cho rằng, việc quan trọng lúc này là làm sao để phát huy được vai trò của thành viên trong việc giám sát hoạt động của QTDND, phải xây dựng hành lang pháp lý cho hoạt động của Quỹ đáp ứng mô hình hiện tại.

Cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan ban hành chính sách cần nhận thức rõ vai trò, vị trí của bộ phận kiểm toán, kiểm soát nội bộ của QTDND, thiết kế lại bộ phận này để đảm bảo yêu cầu đối với từng Quỹ. Bên cạnh đó, nghiên cứu cơ chế tổ chức, vận hành, xác định rõ thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ của bộ phận này.

Phó Thống đốc nhấn mạnh yêu cầu nghiên cứu cơ chế, hệ thống bộ máy kiểm soát, kiểm toán nội bộ của hệ thống các QTDND, là một trong những công cụ để giám sát hoạt động của các Quỹ hoạt động an toàn, lành mạnh và ngày càng hiệu quả.

Một số hình ảnh tại Hội thảo:

Ông Trương Quốc Thụ - Giám đốc NHNN Chi nhánh tỉnh Lâm Đồng phát biểu tại Hội thảo