Trong 6 tháng đầu năm 2014, kinh tế thế giới tiếp tục đà phục hồi nhưng tăng trưởng chưa vững chắc, lạm phát tiếp tục xu hướng giảm, đồng USD và giá vàng biến động phức tạp, nhiều ngân hàng trung ương duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế nhưng mức độ nới lỏng đang thu hẹp dần. Ở trong nước, kinh tế vĩ mô diễn biến theo hướng tích cực, phù hợp với chủ trương và các giải pháp điều hành của Chính phủ. Tuy nhiên, tổng cầu của nền kinh tế tăng chậm, hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp còn khó khăn, sức hấp thụ vốn của nền kinh tế còn yếu.
I. Về các giải pháp và kết quả điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng trong 6 tháng đầu năm 2014
Trên cơ sở bám sát diễn biến kinh tế vĩ mô, tiền tệ và mục tiêu, nhiệm vụ của ngành ngân hàng tại Chỉ thị số 01/CT-NHNN ngày 15/1/2014, trong 6 tháng đầu năm 2014, các đơn vị tại trụ sở chính Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã tham mưu và thực hiện điều hành linh hoạt, đồng bộ các công cụ chính sách tiền tệ để điều tiết các chỉ tiêu tiền tệ phù hợp với theo mục tiêu kiểm soát lạm phát, giảm lãi suất, thực hiện đồng bộ các giải pháp ổn định tỷ giá, thị trường ngoại hối và vàng, triển khai các giải pháp tín dụng linh hoạt kết hợp với các chính sách tín dụng đối với một số ngành, lĩnh vực; tăng cường công tác thanh tra, giám sát thị trường tiền tệ và hoạt động ngân hàng, kiểm soát chặt chẽ chất lượng hoạt động của các tổ chức tín dụng (TCTD)... Các NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố, các TCTD triển khai kịp thời các cơ chế, chính sách về tiền tệ, tín dụng và hoạt động ngân hàng do NHNN ban hành… Kết quả đạt được như sau:
1. Các công cụ chính sách tiền tệ đã được điều hành đồng bộ và linh hoạt. Mặc dù đưa một lượng lớn tiền ra để mua ngoại tệ tăng dự trữ ngoại hối Nhà nước nhưng đã kịp thời rút bớt tiền về, đảm bảo kiểm soát tiền tệ phù hợp mục tiêu kiểm soát lạm phát. Đến ngày 30/6/2014, tổng phương tiện thanh toán tăng 7,29% so với cuối năm 2013, phù hợp so với chỉ tiêu định hướng tăng 16-18% trong năm 2014.
2. Mặt bằng lãi suất tiếp tục giảm so với cuối năm 2013, góp phần tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu kiểm soát lạm phát và ổn định thị trường tiền tệ.
3. Trong bối cảnh tín dụng tăng trưởng thấp, việc điều hành chính sách tín dụng của NHNN đã được thực hiện linh hoạt. NHNN đã chấp thuận cho một số TCTD tăng trưởng tín dụng vượt so với thông báo của NHNN, thực hiện cho vay bằng ngoại tệ đối với các nhu cầu vốn thuộc lĩnh vực ưu tiên của Chính phủ phù hợp với cơ cấu nguồn vốn và khả năng quản trị rủi ro; cơ cấu tín dụng tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ, các chương trình, chính sách tín dụng đối với lĩnh vực, ngành kinh tế tiếp tục được thực hiện:
- Đến cuối tháng 6/2014, tín dụng tăng 3,52% so với cuối năm 2013, trong đó có sự đóng góp từ việc tăng trưởng tín dụng ngoại tệ cao (tín dụng ngoại tệ tăng 12,03%, tín dụng bằng VND tăng 2,17%). Mặc dù tăng thấp nhưng nguyên nhân chủ yếu là do tính quy luật tín dụng thường tăng thấp trong những tháng đầu năm, sức hấp thụ vốn của nền kinh tế vẫn còn yếu, tình trạng nợ đọng ngân sách, vướng mắc trong xử lý tài sản đảm bảo chưa được xử lý dứt điểm, cơ chế bảo lãnh cho doanh nghiệp vay vốn chưa được đẩy mạnh.
- Cơ cấu tín dụng tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên theo chủ trương của Chính phủ: Ước đến cuối tháng 6/2014, tín dụng xuất khẩu tăng 10%, công nghiệp hỗ trợ tăng 5,8%, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao tăng 13%, doanh nghiệp nhỏ và vừa tăng 2% so với cuối năm 2013; đến cuối tháng 5/2014 tín dụng nông nghiệp, nông thôn ước tăng khoảng 2,56% so với cuối năm 2013.
4. Thanh khoản VND của toàn hệ thống tiếp tục được đảm bảo, có dư thừa, hoạt động của các TCTD ổn định, thị trường tiền tệ vận hành ổn định và thông suốt thể hiện ở: Các TCTD đảm bảo dự trữ bắt buộc theo quy định của NHNN, dự phòng khả năng chi trả tốt, sẵn sàng đáp ứng nhu cầu thanh toán cho doanh nghiệp và người dân; tỷ lệ tín dụng/huy động vốn bằng VND tiếp tục giảm từ mức 92,5% cuối 2013 xuống 87,4%; thị trường liên ngân hàng thông suốt, lãi suất trên thị trường nội tệ liên ngân hàng ổn định ở mức thấp.
5. Tỷ giá và thị trường ngoại tệ và tỷ giá về cơ bản ổn định nhờ các giải pháp điều hành nhất quán, kết hợp đồng bộ giữa chính sách tỷ giá, lãi suất và các công cụ chính sách tiền tệ, quản lý ngoại hối và công tác truyền thông. Sau điều chỉnh tỷ giá của NHNN, tỷ giá giao dịch trên thị trường liên ngân hàng đã dần ổn định trên mặt bằng giá mới nhưng mặt bằng này vẫn thấp hơn so với mức trần quy định, thanh khoản thị trường vẫn được duy trì như trong những tháng đầu năm. Nhờ tỷ giá ổn định, NHNN tiếp tục mua được ngoại tệ để nâng Dự trữ ngoại hối Nhà nước lên mức kỷ lục, khoảng 35 tỷ USD. Tình trạng đôla hóa tiếp tục giảm (đến cuối tháng 6/2014, tỷ lệ tiền gửi ngoại tệ/tổng phương tiện thanh toán khoảng 11,4%, giảm so với mức khoảng 12,4% vào cuối năm 2012-2013).
6. Thị trường vàng diễn biến tương đối ổn định, NHNN không phải tổ chức đấu thầu bán vàng miếng, góp phần hạn chế việc sử dụng ngoại tệ của Quỹ Bình ổn tỷ giá và giá vàng để nhập khẩu vàng trên thị trường quốc tế. Diễn biến ổn định của thị trường vàng đã góp phần duy trì sự ổn định của tỷ giá, thị trường ngoại hối, tăng dự trữ ngoại hối Nhà nước và ổn định kinh tế vĩ mô.
7. Chính sách tiền tệ đã có sự phối hợp chặt chẽ với các chính sách kinh tế vĩ mô khác, đặc biệt là phối hợp với chính sách tài khóa, chính sách các ngành kinh tế đảm bảo mục tiêu kiểm soát lạm phát, tăng tính ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế hợp lý.
Tuy nhiên, việc điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng đang phải đối mặt với một số vấn đề, cần được tập trung giải quyết trong những tháng cuối năm như sau:
- Tín dụng cho nền kinh tế 6 tháng đầu năm 2014 vẫn tăng thấp so với cùng kỳ năm ngoái và thấp so với chỉ tiêu định hướng cả năm 2014. Để lưu thông dòng vốn tín dụng, thời gian tới đòi hỏi cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp chính sách vĩ mô để tháo gỡ những nút thắt quan trọng như xử lý nợ xấu, tăng tổng cầu, hỗ trợ thị trường, tiêu thụ sản phẩm đầu ra của doanh nghiệp, giải quyết dứt điểm nợ đọng của ngân sách, xử lý các vướng mắc liên quan đến tài sản bảo đảm...
- Trong điều kiện thâm hụt ngân sách được mở rộng lên 5,3% GDP và khối lượng trái phiếu chính phủ phát hành tăng lên, việc điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng sẽ chịu nhiều áp lực, bởi vậy không thể chủ quan với những diễn biến của lạm phát. Việc tăng cường nắm giữ trái phiếu Chính phủ một mặt giúp các TCTD tăng dự trữ thanh khoản nhưng cũng có thể phát sinh khó khăn nếu các TCTD không chủ động trong việc cân đối vốn theo kỳ hạn hợp lý.
- Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ về các chương trình, chính sách tín dụng đối với một số ngành, lĩnh vực cụ thể, việc chỉ đạo và triển khai quyết liệt của ngành ngân hàng là chưa đủ, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành liên quan trong việc xây dựng, ban hành cơ chế, triển khai thực hiện cũng như tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện.
II. Các giải pháp điều hành chính sách tiền tệ và hoạt động ngân hàng trong những tháng cuối năm 2014
Trên cơ sở bám sát chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ và các nhiệm vụ trọng tâm tại Chỉ thị 01/CT-NHNN về tổ chức thực hiện chính sách tiền tệ và đảm bảo hoạt động ngân hàng an toàn, hiệu quả và theo dõi sát diễn biến kinh tế vĩ mô tiền tệ, trong 6 tháng cuối năm 2014, NHNN tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khoá nhằm kiểm soát lạm phát theo mục tiêu đề ra, ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế ở mức hợp lý, bảo đảm thanh khoản của các TCTD và nền kinh tế; thực hiện các giải pháp góp phần tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh; tập trung triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ trọng tâm sau:
1. Tiếp tục theo dõi sát diễn biến kinh tế vĩ mô, thị trường tiền tệ, thanh khoản của các TCTD để kịp thời tham mưu, chủ động đề xuất các giải pháp nhằm ổn định thị trường tiền tệ, ngoại hối và an toàn thanh khoản của hệ thống các TCTD.
2. Tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ thận trọng, linh hoạt, gắn kết chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác nhằm mục tiêu kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế ở mức hợp lý. Điều hành lãi suất phù hợp với diễn biến kinh tế vĩ mô, tiền tệ và đặc biệt là lạm phát, góp phần ổn định thị trường tiền tệ.
3. Điều hành tỷ giá linh hoạt góp phần hỗ trợ xuất khẩu, qua đó hỗ trợ tăng trưởng kinh tế; phối hợp chặt chẽ điều hành tỷ giá với điều hành các công cụ chính sách tiền tệ để điều tiết tiền tệ hợp lý, tránh gây áp lực lên tỷ giá và lạm phát, đảm bảo thanh khoản và an toàn hệ thống. Bên cạnh đó, NHNN và các bộ, ngành có liên quan phối hợp tăng cường các biện pháp quản lý ngoại hối, theo dõi, phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi gây rối, đầu cơ trục lợi, bất chính.
4. Tập trung triển khai các giải pháp tín dụng để phấn đấu đạt được mục tiêu tín dụng cả năm 2014 là 12-14%, tiếp tục tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển, đáp ứng vốn cho nền kinh tế.
5. Tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ về quản lý thị trường vàng theo quy định tại Nghị định 24/2012/NĐ-CP. Theo dõi chặt chẽ diễn biến thị trường và kịp thời đề xuất các biện pháp can thiệp thị trường khi cần thiết, đảm bảo mục tiêu điều hành chính sách và góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.
6. Tiếp tục phối hợp chặt chẽ với chính sách tài khóa, theo dõi sát diễn biến thị trường, vốn khả dụng của các TCTD, kế hoạch phát hành, giải ngân trái phiếu Chính phủ để chủ động, kịp thời trong điều hành chính sách tiền tệ.
7. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát thị trường tiền tệ và hoạt động ngân hàng, kiểm soát chặt chẽ chất lượng hoạt động của các TCTD; phát hiện và xử lý nghiêm, kịp thời những sai phạm và rủi ro gây mất ổn định để đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng và hệ thống các TCTD. Tiếp tục triển khai đồng bộ các giải pháp cơ cấu lại các TCTD theo đúng mục tiêu, lộ trình của Đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 254/QĐ-TTg ngày 1/3/2012.
