Hiệp hội quỹ tín dụng nhân dân
Việt Nam

Giám đốc NHNN Chi nhánh Hải Phòng Lê Văn Cường cho biết, ba năm trở lại đây, mặc dù hoạt động tín dụng trên địa bàn khó khăn, quy mô giảm, nhưng riêng quỹ tín dụng nhân dân (QTDND) tăng trưởng đều 20%/năm. 6 tháng đầu năm 2014, hoạt động của hệ thống QTDND vẫn ghi dấu ấn trên thị trường với dư nợ tín dụng tăng 8% so với cuối năm 2013, nợ xấu chỉ trên 0,5% tổng dư nợ, trong đó nhiều QTD không có nợ xấu.

Quan trọng hơn, sự trải nghiệm qua những năm tháng khó khăn trước đây đã khiến các QTDND thấm thía và hoạt động chắc chắn hơn cùng với sự giám sát chặt chẽ của NHNN.

Bức tranh của hệ thống QTDND trên địa bàn được phác thảo thêm đậm nét khi đến nay 26 QTDND trên địa bàn chỉ còn một quỹ chưa có trụ sở riêng. Mặc dù khả năng tài chính còn hạn chế, song nhằm nâng cao vị thế và hình ảnh QTDND, tạo dựng lòng tin với các thành viên, các QTDND đã tranh thủ sự quan tâm hỗ trợ của chính quyền địa phương để được thuê, chuyển nhượng đất xây dựng trụ sở hoạt động ổn định, ngày càng khang trang.

Hộ sản xuất nông nghiệp là đối tượng quan tâm của QTDND

Đặc biệt, công nghệ thông tin của các quỹ có tiến bộ vượt bật 2-3 năm gần đây. Dù chương trình công nghệ mua đơn lẻ, nhưng các QTDND đều đảm bảo mọi giao dịch thực hiện qua máy như ngân hàng. Báo cáo của QTDND giờ không phải là những mảng rời rạc mà vừa là giao dịch kế toán, vừa gồm luôn quản lý tín dụng. Chỉ cần nhập số liệu, chương trình quản lý sẽ phân loại, tự nhảy nhóm nợ với các món vay… Báo cáo trích dẫn tự động 3 ngày đến 10 ngày, nên các QTDND chỉ cần tích hợp là có thể truyền về Chi nhánh NHNN.

“Trước đây, NHNN phải bố trí 4-5 người chuyên nhập số liệu cho các QTDND để làm báo cáo gửi đi. Nhưng cách đây 2-3 năm, NHNN bắt đầu yêu cầu các quỹ thực hiện thông tin báo cáo qua hệ thống công nghệ thông tin. Kinh phí trang bị cho hệ thống máy tính, phần mềm khoảng 60 - 70 triệu đồng nên ban đầu, “mình thương các quỹ khó khăn về tài chính không bắt buộc trang bị mà khuyến khích”, ông Cường cho biết.

Khi có một nửa các QTDND thực hiện trang bị máy móc công nghệ, lúc đó NHNN Chi nhánh mới yêu cầu các QTDND khác thực hiện thông tin báo cáo đồng bộ qua hệ thống công nghệ thông tin. Song đến lúc này, bản thân các quỹ nhận thức vấn đề, cộng thêm thực chứng tại các QTDND đi trước nên họ đồng loạt thực hiện trang bị đồng bộ, Giám đốc Cường cho biết.

Các QTDND đều thừa nhận làm được chế độ thông tin và quản lý bằng công nghệ thông tin thì bản thân các lãnh đạo quỹ rất nhàn. Tuy nhiên, đầu tiên họ không khỏi lo lắng và nhìn nhau thực hiện. Nhưng cũng chính từ lo lắng ấy, họ phải cho nhân viên đi học để về áp dụng tại quỹ, cùng với việc thường xuyên được tổ chức tập huấn tại NHNN.

Đến bây giờ họ làm rất thành thục, thậm chí văn bản trao đi đổi lại giữa QTDND và NHNN hiện nay cũng không còn qua đường công văn truyền thống mà qua hòm thư điện tử. Như vậy, một văn bản của NHNN được ban hành ra và ngày mai có hiệu lực, NHNN chi nhánh đã có thể chuyển luôn trong ngày để các quỹ có thể áp dụng thực hiện đúng thời điểm, ví như thay đổi lãi suất.

“Nó giúp các quỹ có điều kiện, nền tảng công nghệ để tiếp cận những dịch vụ ngân hàng hiện đại như dịch vụ chi trả kiều hối. NHNN cũng đang khuyến khích 26 quỹ thực hiện chuyển tiền qua e-bank của Co.opbank với các quỹ đủ điều kiện”, ông Cường cho biết. Xa hơn, việc trang bị phần mềm kế toán, giao dịch, tín dụng và thống kê vào hoạt động nghiệp vụ hàng ngày đã căn bản cải thiện được điều kiện làm việc, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, đổi mới phong cách giao dịch, qua đó ngày càng nâng cao uy tín hoạt động của QTDND trên địa bàn.

Nhỏ bé nhưng chắc chắn

Quy mô QTDND trên địa bàn Hải Phòng có vẻ bé nhỏ hơn toàn quốc, khi bình quân tổng dư nợ chỉ 19 tỷ đồng/quỹ. Mô hình cũng gần như không liên quan đến địa bàn khác, trừ các xã tách ra như QTDND Lưu Kiếm tách ra làm 2-3 xã, hay Đông Hải từ xã lên phường rồi tách đôi, hay như Hợp Đức, Minh Đức. Xã mang tính tương đối thuần nông, rất ít nghề phụ có lẽ cũng là một thế khó cho các QTDND mở rộng tín dụng.

Các QTDND cần tiếp cận những dịch vụ hiện đại của NH

Tuy nhiên, hiệu quả của một mô hình tương hỗ vốn thành viên trong địa bàn xã khá hiệu quả. Qua theo dõi của NHNN cho thấy, khi QTDND hoạt động tốt thì khó có TCTD nào vào được, ông Cường cho biết. Điển hình như QTDND Cao Minh, cách đây khoảng 4-5 năm, hỏi ra quy mô lúc đó của họ 15-16 tỷ đồng dư nợ, trong khi đó Agribank chỉ 5 tỷ đồng.

Hỏi vì sao, Giám đốc quỹ cho biết, thủ tục họ cố gắng theo quy định Nhà nước, nhưng lợi thế gần dân, sát dân khiến họ linh hoạt và chủ động trong cả huy động và cho vay. Nhà nào có nguồn thu gì họ đều biết. Nhà có đám ma đêm hôm vẫn giải quyết cho vay được. Thậm chí, quỹ còn mua một chiếc ôtô không chỉ phục vụ hoạt động của quỹ mà còn trợ giúp thành viên, khi nhà có người ốm, quỹ sẵn sàng hỗ trợ chở đi. Chính sự gắn bó ấy đã khiến cả nguồn vốn và dư nợ quy tụ về đây.

Một trong những nền tảng làm nên bức tranh khá yên ấm của các QTDND trên địa bàn chính là từ người cho vay. Cán bộ QTDND đa phần là người cũ, đã quá thấu hiểu việc thành lập ra quỹ và tồn tại khó khăn như thế nào. Như QTDND Phả Lễ, nhiều năm qua luôn xây dựng một kế hoạch kinh doanh thận trọng, chỉ tăng trưởng vài phần trăm, nhưng trên thực tế thực hiện lại vượt rất xa so với kế hoạch.

Có hội nghị, các anh em quỹ khác góp ý phải mạnh dạn lên, nhưng Chủ tịch Quỹ tâm niệm phải chắc, bởi ông đã quá thấm bài học xương máu về rủi ro tín dụng năm 1998. Khi đó, thậm chí để tồn tại Quỹ đã phải bán cả trụ sở để trang trải, trả nợ, rồi làm lại từ đầu với sự ưu ái cảm thông của xã khi nhường cho quỹ mua lại nhà văn hóa cũng như xây lại lòng tin của các thành viên quỹ…

Đặc biệt, việc trợ giúp các QTDND đào tạo đội ngũ cán bộ, có lộ trình thay đổi nhân sự và thường xuyên giám sát của NHNN cũng góp phần thiết lập một nền móng hoạt động thêm vững chắc cho các quỹ. Cứ 2 năm thanh tra một lần, từ 2009 đến nay mỗi năm 13 quỹ là công việc của Thanh tra, giám sát chi nhánh Hải Phòng.

“Nhiều TCTD có thể hoãn lại, nhưng QTDND thì không thể khi NHNN đã xác định trách nhiệm lớn lao với hệ thống này, ngoài ra còn kiểm tra, thanh tra đột xuất”, Giám đốc Cường cho biết. Thời gian làm việc thực tế thông thường một quỹ là 5 ngày, thậm chí 3 ngày làm xong. Nhưng, công việc thanh tra không chỉ dừng trên sổ sách, chứng từ mà cán bộ thanh tra còn phải đối chiếu thực chứng tại cơ sở.

“Mất thời gian nghiên cứu, nhưng để kiểm tra cho vay thật hay không, sử dụng đúng mục đích hay không”, Nguyễn Đình Mạc, Chánh thanh tra NHNN Chi nhánh Hải Phòng cho biết. 18 cán bộ thanh tra lập thành 5 đoàn trải ra các quỹ chỉ trong khoảng thời gian sau Tết dương lịch đến trước Tết âm lịch là xong. Thanh tra trong dịp này còn là khoảng thời gian hợp lý để có gì chỉnh lý ngay trước đại hội để các QTDND kịp chấn chỉnh, Chánh thanh tra NHNN chi nhánh cho biết.

Đến 30/6/2014, các QTDND thu hút được 31.209 thành viên tham gia là những hộ sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và những hộ kinh doanh dịch vụ, buôn bán nhỏ. Việc kết nạp thành viên mới được QTDND quan tâm về chất lượng, thành viên là người có trách nhiệm tâm huyết với QTDND. Số lượng thành viên tăng thêm phù hợp với khả năng quản lý, khả năng đáp ứng nhu cầu vốn của các QTDND.

Phát triển khá ổn định, nhưng Giám đốc Lê Văn Cường không khỏi lo lắng khi hiện nay một số QTDND không phát triển cho vay được gây ứ đọng vốn, khó khăn cho quỹ trong trang trải kinh phí hoạt động. QTDND Kiến Quốc - quỹ lớn nhất trên địa bàn, huy động vốn hơn 50 tỷ đồng nhưng cho vay chỉ được 30 tỷ đồng. Bởi những thành viên vay kinh doanh sắt vụn trước đây giờ đã khá giả, không chỉ giảm vay vốn mà họ còn gửi vào quỹ dù lãi suất thấp.

Có QTDND nhu cầu thành viên vẫn còn nhưng lại không thể cho vay ra được vì vướng mắc chính sách. Ví như quận Hải An, trước đây người dân có nhà cửa, đất đai để thế chấp vay vốn nhưng hiện nay hầu như không còn chỗ nào để có thể thế chấp tài sản vay vốn, vì đất đai hầu hết đã nằm trong dự án quy hoạch, thậm chí đã treo nhiều năm. Chính vì vậy, dư nợ cho vay của QTDND giảm. Đây cũng là những vấn đề vướng mắc cần được khơi thông để hỗ trợ hệ thống QTDND tiếp tục hoàn thiện mô hình phát triển trong thời gian sớm.