Thứ nhất, xét mối quan hệ tương quan (và có thể nói đây là mối quan hệ biện chứng, cơ bản và cùng chiều) giữa thu nhập với qui mô tài sản và vốn chủ sở hữu thì tốc độ tăng thu nhập 6 tháng đầu năm so với tốc độ tăng tổng tài sản và vốn chủ sở hữu là hợp lý. Bởi lẽ tốc độ tăng tổng tài sản và tăng vốn chủ sở hữu của hệ thống các TCTD so với cùng kỳ năm 2010 lần lượt là 39% và 44% so với tốc độ tăng thu nhập 42%. Phân tích sâu hơn, tốc độ tăng tổng tài sản của các TCTD trong 6 tháng đầu năm 2011 so với 6 tháng đầu năm 2010 cho thấy tỷ lệ là 37%, cũng so sánh tương tự về vốn chủ sở hữu thì tốc độ tăng là 176%. Chính vì vậy, mặc dù số tuyệt đối về thu nhập tăng cao so với cùng kỳ năm 2010 nhưng chi số ROA (Thu nhập so với tổng tài sản) và chỉ số ROE (thu nhập so với vốn chủ sở hữu), 2 chỉ số quan trọng nhất đánh giá hiệu quả kinh doanh và tỷ suất sinh lời của TCTD 6 tháng đầu năm 2011 ở mức chỉ số ROA =0,77% và ROE =8,1%, cũng tương đương với chỉ số này của 6 tháng đầu năm 2010 (lần lượt là 0,75% và 8,2%) nhưng thấp hơn so với chỉ số cả năm của những năm trước (ROA 2009 và 2010 lần lượt là 1,0% và 0,9%; ROE lần lượt là 10,4% và 10,3%). So sánh 2 chỉ số này của ngành Ngân hàng với 21 ngành khác của nền kinh tế cho thấy ROE ở mức trung bình (thứ 11/21) và ROA ở mức thấp nhất, cũng có thể vì lý do này mà mặc dù tổng thu nhập của các TCTD tăng nhưng cổ phiếu của các NHTM vẫn chưa có sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong thời gian qua. Nhìn rộng hơn ra hoạt động ngân hàng các nước trong khu vực và thế giới, chỉ số ROE của các ngân hàng khu vực Đông Nam Á là từ 14%-15% và thế giới thường ở mức 17%. Nhóm các TCTD có kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm âm chủ yếu là những ngân hàng có qui mô tổng tài sản và vốn chủ sở hữu nhỏ, quản trị điều hành kém linh hoạt. Như vậy, xét trên yếu tố này thì tốc độ tăng thu nhập 6 tháng đầu năm của các TCTD phù hợp với xu hướng tăng trưởng lớn về qui mô tổng tài sản và Vốn chủ sở hữu.
Thứ hai, số liệu chênh lệch thu nhập trừ (-) chi phí của các TCTD tại thời điểm 30/6/2011 chưa phản ánh đầy đủ hết các khoản mục chi phí của TCTD, bởi vì: (i) Theo quy định hiện hành về việc phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro của NHNN thì đến ngày 15 tháng đầu quý sau các TCTD mới tiến hành phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro cho cuối quý trước. Chính vì vậy phần chi phí tại thời điểm 30/6/2011 chưa được tính đúng, tính đủ số dự phòng rủi ro của TCTD, mà chắc chắn rằng số chi phí dự phòng phải trích thêm này sẽ không nhỏ vì theo số liệu theo dõi của CQTTGSNH thì số tuyệt đối và tỷ lệ nợ xấu của các TCTD đã liên tục tăng lên từ đầu năm đến nay và như vậy các TCTD sẽ phải trích lập thêm khoản chi phí này; (ii) Theo quy định, các TCTD còn phải tính toán điều chỉnh các khoản dự thu, dự chi, dự phòng các khoản đầu tư khác, những khoản này thực hiện trong báo cáo tài chính quý và thực hiện sau ngày 30/6; (iii) Theo quy định hiện hành, các khoản nợ được phân loại, trích lập dự phòng rủi ro mới chỉ giới hạn trong phạm vi các khoản cấp tín dụng, trong khi nhiều tài sản tiềm ẩn rủi ro tín dụng khác như các khoản đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp... chưa được phân loại và trích lập dự phòng; và (iv) số liệu chênh lệch thu chi của các TCTD trong 6 tháng đầu năm 2011 chỉ là sơ bộ, chưa được kiểm toán độc lập xác nhận. Nếu tính đúng, tính đủ và chính xác những khoản chi này thì chênh lệch thu nhập-chi phí của các TCTD không phải là con số như nhiều TCTD đã công bố, trong đó sẽ có TCTD có mức chênh lệch thu nhập-chi phí thấp hơn con số đã công bố.
Thứ ba, ngoài những yếu tố trên đây, đóng góp vào tăng thu nhập của các TCTD trong 6 tháng đầu năm 2011 còn có các yếu tố: (i) Thực hiện Nghị quyết số 11 của Chính Phủ, NHNN kiểm soát chặt chẽ lượng tiền cung ứng, việc huy động vốn từ tổ chức kinh tế và dân cư gặp nhiều khó khăn, các TCTD chủ động nâng cao hệ số sử dụng vốn nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, tối đa hóa lợi nhuận đáp ứng yêu cầu và kỳ vọng của các cổ đông. (ii) Các TCTD đã mở rộng thêm nhiều dịch vụ, sản phẩm mới như dịch vụ chuyển tiền, dịch vụ thẻ thanh toán các loại... vừa thỏa mãn, đáp ứng nhu cầu khách hàng vừa góp phần tăng thu nhập, tỷ lệ thu nhập từ thu dịch vụ của các TCTD trong tổng thu nhập đã ngày càng tăng ( thu dịch vụ 6 tháng đầu năm 2011tăng 43,8% so cùng kỳ 2010).
Từ những phân tích và đánh giá như trên, chênh lệch thu nhập, chi phí 6 tháng đầu năm của các TCTD tăng trưởng phù hợp với quy mô tài sản, nguồn vốn chủ sở hữu. Việc các TCTD hoạt động kinh doanh giữ được mức độ ổn định và an toàn hiệu quả cũng là 1 trong nhưng điều kiện góp phần giữ ổn định cho nền kinh tế. Tuy nhiên , việc công bố thông tin về “ lợi nhuận” ngân hàng dù với lý do và mục đích gì cũng cần phải đảm bảo tính chính xác và minh bạch, thận trọng hơn.
Quy định hiện hành về việc công bố, công khai thông tin tài chính của các TCTD: Quyết định số 16/2007/QĐ-NHNN ngày 18/4/2007 của Thống đốc NHNN về Chế độ báo cáo tài chính đối với các TCTD quy định các TCTD phải công khai báo cáo tài chính năm đã được kiểm toán độc lập, còn báo cáo tài chính giữa niên độ cũng công khai nhưng không có yêu cầu kiểm toán độc lập. Quyết định số 121/2005/QĐ-NHNN ngày 02/02/2005 của Thống đốc NHNN quy định về kiểm toán độc lập đối với các TCTD chỉ quy định bắt buộc kiểm toán độc lập báo cáo tài chính năm của TCTD, còn báo cáo tài chính giữa niên độ chưa có chế tài bắt buộc.
